یکی از دیدنی های طبیعی استان بوشهر گنبد نمکی جاشک است که یکی از بزرگ ترین، فعال ترین و زیباترین در نوع خود در سراسر جهان می باشد. تاریخ شکل گیری آن به ۶۰۰ میلیون سال پیش باز می گردد و به عنوان یکی از آثار فسیلی ملی ایران در سال ۱۳۸۶ به ثبت رسیده است. زیبایی خیره کننده آن به خاطر نمک خوراکی است که جلوه ای خیره کننده به آن بخشیده است.
پدیده منحصر به فرد گنبد نمک خاورمیانه توانسته است عنوان بزرگ ترین گنبد نمکی خاورمیانه را از آن خود کند. در سفر به جاشک علاوه بر گنبد نمکی شما می توانید یخچال های نمکی یا نمک چال ها، آبشارهای نمکی، غارهای نمکی، نمک های رنگین، چشمه های نمکی و دره گل کلم را ببینید. شکل ظاهری عجیب این گنبد موجب شده از قدیم افسانه های زیادی در مورد آن در بین مردم منطقه نقل شود، برخی می گویند این پدیده ناشی از یک نفرین افسانه ای است و این گنبد نمکی در اثر یک نفرین بزرگ شکل گرفته و یا این گنبد محل حکومت و زندگی دیو بوده و وی را از آسیب در امان نگه می داشته است. البته پدیده طبیعی در میان گنبد به دلیل فرسایش به وجود آمده که دودکش جن نام دارد.
کوه نمک با دارا بودن چشم‌اندازهاي زيباي زمين‌شناسي، انواع سنگ‌هاي مختلف، غارهاي طبيعي و طبيعت بکر درون آنها، آبشارکوه‌ها و آويزه‌هاي نمکي نه تنها چشم هربيننده‌اي را براي تفريح و کوهنوردي به طرف خود جلب کرده بلکه بهترين محل مطالعه براي محققان علاقه‌مند به علم زمين‌شناسي است. برخي ويژگي‌هاي گردشگري زمين‌شناسي گنبد نمکي جاشک به شرح ذيل است: رنگ سفيد نمک‌هاي طعام گنبد به منطقه جلوه‌اي زيبا بخشيده است به نحوي که از جاده خورموج دير به صورت يک کوه برفي زيبا در بخش شرقي دشت برهنه ظاهر شده است.
گنبدهای نمکی در سطح وسیعی از ارتفاعات زاگرس و ایران مرکزی رخ‌نمون شده‌است به‌طوری‌که قریب به ۱۱۴ گنبد نمکی در نواحی جنوب ایران به ویژه در استان‌های هرمزگان و بوشهر دیده میشود.
پدیده‌های زیبای گنبد نمکی جاشک (دشتی) عبارت‌ند از:
- رنگ سفید نمکهای طعام گنبد به منطقه جلوه‌ای زیبا بخشیده‌است به نحوی که از جاده کنگان – بوشهر به صورت یک کوه برفی زیبائی در بخش شرقی دشت برهنه ظاهر شده‌است.
- یخچالهای نمکی از جمله پدیده‌های زیبای این گنبد نمکی جاشک یا دشتی به‌شمار می‌رود و در ناحیه شمال غربی گنبد به وضوح دیده میشود این یخچالها که حاصل حرکت ثقلی توده‌های نمکی در جهت شیب زمین است در حاشیه کناره گنبد تشکیل می‌گردد و به دلیل مشابهت آن با یخچالهای یخی بدین نام شهرت یافته‌است.
- آبشارهای زیبای نمکی یکی دیگر از ویژگی‌های گردشگری این گنبد نمکی است. این آبشارها که مسیر طبیعی جریان آب گنبد بوده‌است در فصول کم‌آبی به واسطه تبخیر کامل آب بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و به ویژه در مسیر آبشارها ایجاد شده‌است و منظره تماشائی آبشار نمکی را ایجاد نموده‌است. این پدیده در اواسط بهار تا تابستان و پائیز دیده میشود.
- غارهای نمکی یکی دیگر از جلوه‌های تماشائی این گنبد نمکی است. این غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکی ایجاد می‌شوند در جای‌جای گنبد دیده میشود. در بخش‌های داخلی این غارها بلورهای نمک به صورت استالاگمیت و استالاکتیت جلوه‌ای دیدنی به غارها بخشیده‌است.
- فرسایش آبی ایجاد شده بر نمکهای گنبد آثار زیبا و تماشائی را بر پهنه گنبد ایجاد نموده‌است. این آثار به صورت فرسایش پنجه‌ای یکی از آثار زیبای ژئو مورفولوژیکی را ایجاد نموده‌است.
- تخت دیو یکی از زیباترین پدیده‌های زیبای فرسایشی این گنبد نمکی است که به دلیل اختلاف در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌ها به صورت ستونهایی در میان نمکهای گنبد ظاهر شده‌اند.
- بلورهای نمک و بسیاری کانیهای غیرسیلیکاته نظیر پیریت و فلورین با تنوع رنگ و جلای فلزی و غیرفلزی آنان خیره‌کننده است. گنبد نمکی میزبان کانیها و بلورهای فراوانی است که در پهنه گنبد گسترده‌اند.
- تنوع رنگ نمکهای صنعتی گنبد شگفت‌انگیز است. رنگهای متنوع قرمز، قهوه‌ای، سفید، زرد، سیاه و نارنجی نمکها یکی از ویژگی گنبد نمکی جاشک (دشتی) است.
نمکهای سازنده این گنبد مربوط به سری هرمز بوده که به دلیل چگالی کم نمک نسبت به سنگ‌های پیرامونی و وجود گسل کازرون-قطر و لرزش‌های مکرر ناشی از آن، در اواخر دوره پرکامبرین و اوایل پالئوزوئیک تشکیل شده‌است. در حالی که این گنبد نمکی در حال بالا آمدن است، عوامل فرسایشی به‌تدریج از ارتفاع آن می‌کاهند. یکی از زیباترین پدیده‌های زیبای فرسایشی گنبد، «تخت دیو» می‌باشد که به دلیل اختلاف در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌های گنبد به صورت ستونهایی در میان نمکهای گنبد ظاهر شده‌است.
پوشش گياهي
به علت وجود آب و هواي خاص و باران كم و ناكافي و نهايتاً نوع خاك نامرغوب ، منطقه از نظر پوشش گياهي غني نمي باشد و بطور كلي شامل گياهان درختي و درختچه اي نظير كنار- بنه- كلخونگ – كهور- بادم كوهي و گز و گونه هاي بوته اي گرامينه و درمنه – خارشتر- گون – افدرا و گياهان شور پسند مي شود .
حيات وحش
از نظر حيات وحش جانوري منطقه در حد متوسط مي باشد .در گذشته شامل كل وبز، قوچ و ميش و آهو بوده كه امروزه تنها كل و بز ، روباه، شغال وكفتارو پرندگاني نظير باقرقره ، كبك، تيهو، زنبورخورها، پرستوها، بادخورك، گنجشكها و سهره ها مي باشد ، همچنين تنوع خزندگان در اين كوه بالا است .
