تاریخچه قلعه فلک الافلاک لرستان
قلعه فلک الافلاک لرستان با نام های قلعه دوازده برجی، دژ شاپور خواست و قلعه خرم آباد شناخته می شود و مربوط به دوره ساسانیان میباشد. این قلعه در آن زمان کاربرد حکومتی و نظامی داشته است.
قلعه فلک الافلاک ۵۳۰۰ متر مربع مساحت دارد و چشم انداز بسیار زیبایی دارد. چه از بیرون به قلعه و چه از قلعه به بیرون.
قلعه فلک الافلاک لرستان ۸ برج گرد و دیوارهای بلند و محکم دارد. وسعت قلعه فلک الافلاک حدود ۴۰۰×۳۰۰ متر مربع و بلندی تپه حدود ۴۰ متر است. فضای داخلی به چهار تالار نسبتا بزرگ و دو حیاط و تعدادی اتاق تقسیم شده است.
حمام قلعه فلک الافلاک لرستان
حمام قلعه در ضلع شمالی حیاط اول قلعه فلک الافلاک و در نزدیکی چاه این قلعه واقع شده است. این حمام تا اواخر دوره قاجار استفاده می شده است. اکنون آثاری از آن مانند تنبوشه های سفالی، نقش های آهک بری و کانال های زیر زمینی قابل رویت می باشد.
چاه قلعه فلک الافلاک در لرستان
چاه قلعه به گزارش جاب لر در شمال شرقی حیاط اول در پشت یک طاق نمای بلند واقع شده است. عمق چاه قلعه فلک الافلاک حدودا ۴۰ متر است. در گذشته آب مورد نیاز ساکنین قلعه فلک الافلاک از همین چاه تامین می شده و الان هم قابل استفاده است.
فلک الافلاک در گذر زمان
بنای ابتدایی قلعه مربوط به دوره ساسانی است؛ به گفته مردم منطقه و مدارک تحقیقی، بر وجود بارویی دولایه و خشتی با دروازه برج پیرامون بنای کنونی دلالت دارد. این باروی گرداگرد بنا بیشتر به سمت غرب گسترش داشته و از بقایای برج های دوازده گانه آن، آثار دو برج در شمال غرب و جنوب شرق محوطه، اطراف قلعه قابل مشاهده است .
در ساخت قلعه از مصالحی چون خشت، آجر، سنگ و ملات استفاده شده است. قلعه فلک الافلاک، پایداری و ماندگاری خود را در دوره های مختلف تاریخی، مرهون موقعیت ممتاز سوق الجیشی تپه فلک الافلاک در گلوگاه دره خرم آباد است. این قلعه در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه در آمد همچنین خزانه حکومتی خاندان بدر در قرن چهارم هجری و مقر حکومتی اتابکان لر کوچک و والیان لرستان در دوره صفویه تا قاجار و سرانجام پادگان نظامی و زندان سیاسی در دوران پهلوی اول و دوم بوده است .
در حال حاضر به موزه‌های باستان‌شناسی، مردم شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیاء، مرکز فروش تولیدات فرهنگی و چایخانه سنتی تبدیل شده است .
تالار موزه مردم شناسی
در تالار موزه مردم شناسی، عکس ها و ماکت های متعددی از آداب و رسوم گوناگون زندگی مردان وزنان عشایر و روستایی در منطقه لرستان به نمایش گذاشته شده است. در این قسمت ماکت هایی در اندازه طبیعی ساخته شده که ما را با نحوه زندگی و کار و پیشه اهالی خطه لرستان آشنا می کند .
همچنین سنگ قبرهای اهالی منطقه که با دیگر نواحی ایران تفاوت بنیادی دارند. در این خطه بر بالای سنگ مزار فرد متوفی سنگی عمودی دیده می شود که براساس شغلی شخص در دوران حیات خود داشته، ابزاری از آن را برروی سنگ حک می کردند.
قسمتهای مختلف موزه مرم شناسی عبارتند از:
گالری عکس، سالن عروسی، عکس‌های قاجار، سالن مشاغل و ظروف، سالن سوگواری، سالن نمایش، سالن بافته های بومی، سالن عشایر، سالن موسیقی، سالن شکار و سالن نان .
تالار باستان شناسی
در تالار باستان شناسی تعداد زیادی آثار ارزشمند مفرغی، سفالی و سنگی متعلق به هزاره های پیش از میلاد به نمایش گذاشته شده است. مجموع این آثار بیانگر قدمت، دیرینگی و پیشرفت تمدن کهن منطقه لرستان است .
موقعیت قلعه فلک الافلاک
فلک الافلاک از شرق و جنوب غربی به رودخانه خرم آباد، از غرب به خیابان و محله دروازه برجی و از سمت شمال به خیابان فلک الافلاک محدود می شود . محوطه باستانی قلعه در حدود ۱۲۰هزار مترمربع وسعت دارد و ارتفاع تپه با احتساب ارتفاع دیوارهای بنا، از سطح خیابان های مجاور حدود ۴۰متر است. محدوده داخلی قلعه نیز در حال حاضر ۵۳۰۰مترمربع است .
فلک الافلاک، هشت برج و دو صحن دارد و فضای داخلی آن به چهار تالار نسبتاً بزرگ پیرامون دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده است. زیرقلعه، چشمه آب بزرگی جاری است که به چشمه گلسان شهرت دارد و از دامنه شمالی تپه باستانی سرچشمه می گیرد .
درب ورودی بنا در سمت شمال و در بدنه برج شمال غربی تعبیه شده و راهروی ورودی حیاط دوم در گوشه جنوب شرقی حیاط اول از زیر یک طاق نمای رفیع می گذرد. طاق نمای دیگری موازی این طاق نما در گوشه شمال شرقی حیاط اول برپاست و چاه آب قلعه در محوطه پشت این طاق نما حفرشده است. این چاه، ۴۰متر عمق دارد و بخش بزرگی از بدنه آن با برش صخره ها به چشمه گلسان راه یافته است .
در گذشته آب مورد نیاز دژ فلک الافلاک از این چاه تأمین می شد که اکنون نیز قابل بهره برداری است.
دسترسی و زمان بازدید از این بنای تاریخی
آدرس: ایران ، خرم آباد .
باید به شهر خرم آباد، بزرگترین شهر لرنشین و مرکز استان لرستان در غرب ایران برویم. در هنگام ورود به این شهر قلعه بر فراز تپه خودنمایی می کند و گردشگران را به سوی خود می خواند .
بهترین زمان سفر به این شهر تابستان است و برای اقامت از هتل‌های خرم آباد می توانید استفاده کنید .
آثار دیدنی نزدیک به فلک الافلاک
مناره آجری: سازه مشهوری است که ۹۰۰ سال پیش در جنوب شهر ساخته شد. ارتفاع مناره به ۳۰ متر می رسد و مساحت پایه آن ۵٫۵ متر است.
سنگ نبشته: نوشته هایی به خط کوفی که در شمال قلعه فلک الافلاک قرار گرفته است. ارتفاع آن به ۳٫۵ متر می رسد و قدمت آن به قرن ششم میلادی باز می گردد. بر روی آن احکامی را درباره بخشش مالیات، چراندن دام در چراگاه‌های شاپورخواست و ممنوع کردن برخی سنت‌های ناپسند نوشته شده اند.
پل شکسته یا پل شاپوری: پلی در مرکز شهر خرم آباد است که در دوران ساسانیان ساخته شد طول آن ۳۵۰ متر و عرض آن ۵٫۸ متر است. ارتفاع برج از بستر رودخانه ۸ متر است.
