شمس العماره یکی از بناهای تاریخی تهران قدیم است که روزگاری از مرتفع‌ترین ساختمان‌های پایتخت ایران بوده است. ناصرالدین‌شاه قاجار قبل از اینکه به اروپا سفر کند، تصاویر و عکس‌هایی از ساختمان‌های اروپایی دیده بود. وی دستور ساخت یک بنای مرتفع مشابه آن‌ها را می‌دهد که خودش و زنانش از فراز آن منظره شهر را ببینند.
شاه در حدود سال ۱۲۸۲ هجری قمری دستور ساخت این عمارت را به دوستعلی خان نظام الدوله معیرالممالک می‌دهد و او را برای ساختن چنین ساختمانی در سمت شرقی ارگ سلطنتی مامور می‌کند.
معیرالممالک به سرعت دست به کار شده و به وسیله استادان و معماران ماهر آن زمان مانند علی محمد کاشی عمارت را طراحی کرده و پی‌کنی آن را شروع می‌کند. ساختمان آن پس از دو سال یعنی در سال ۱۲۸۴ ه.ق به پایان می‌رسد و آن را شمس‌العماره می‌نامند.
در عمارت شمس العماره هنرهای تزیینی زیادی به کار رفته است. آینه کاری های زیبایی در داخل آن دیده می شوند که گردشگران از دیدنشان سیر نخواهند شد. همچنین گچبری های ازاره، دیوارها و سقف های این کاخ که زیر نظر استادان کار شده بود، از جمله هنرهای تزیینی بسیار زیبایی است که در ایران و در شهر تهران می توانید بیابید. این عمارت دارای نقاشی های متفاوت و شگفت انگیزی نیز می باشد.در نمای بیرون و در بین دو برج، ساعتی وجود دارد که گفته می شود اولین ساعت وارد شده به ایران بوده است.
ورودی اصلی عمارت شمس العماره در سمت غرب کاخ گلستان می باشد که در کنار دیوار ارگ شهر ساخته شده است.ایوان و تالار شاه نشین را می توانید در طبقه اول مشاهده نمایید. اتاق هایی در دو طرف تعبیه شده و دیوارها با آینه کاری تزیین گشته اند. معمولا از این طبقه برای مراسم تشریفاتی و رسمی استفاده می شده است.
شاه نشین که رو به حیاط است، ایوان بزرگی می باشد که دید خوبی از روبرو که به جای باغچه کنونی، حوضچه بزرگی بوده، دارد.
بالاتر که بروید، اتاق های مختلف و راهروهایی وجود دارند که بیشتر در موارد موقت کاربرد داشته اند. برای مثال برای تفریحات روزانه، صرف عصرانه و … به این عمارت می آمدند و به طور کل کاربرد سکونت دائم نداشته است.
به جز طبقه آخر، در طبقات بالاتر دو اتاق در کنار هم وجود دارند. یکی از آن ها محل تردد بوده و پله های دسترسی در آن اتاق ساخته شده است. اتاق دیگر نیز توسط پنجره و در به ایوان و پشت بام دسترسی داشته است.
کلاه فرنگی، بخشی از عمارت شمس العماره است که با رسیدن به طبقه آخر به آن می رسیم. این طبقه دارای حفاظ های چوبی محکمی است و تزیینات نقاشی، مشبک، آینه کاری و … در آن دیده می شود.
بعضی اعتقاد دارند که این کاخ، اولین بنایی بوده که در آن فلز کار شده است. ستون های طبقات بالایی از چدن استفاده شده است و تزیینات هنری را در تمام نقاط ساختمان می توانید مشاهده نمایید.
