مقدمه
این مدرسه در ابتدای خیابان نواب صفوی در مشهد و حاشیه زیرگذر قرار دارد و از جمله مدارس قدیمی دایر است که در سال ۱۰۷۷ق در زمان حکمرانی شاه سلیمان صفوی، به اهتمام عباسقلی‌خان (والی یا بیگلربیگی خراسان) و سرپرستی وزیرش «سعدالدین محمد» ساخته شده است.
این مدرسه در ابتدای خیابان نواب صفوی در مشهد و حاشیه زیرگذر قرار دارد و ازجمله مدارس قدیمی دایر است که در سال ۱۰۷۷ق در زمان حکمرانی شاه سلیمان صفوی، به اهتمام عباسقلی خان (والی یا بیگلربیگی خراسان) و سرپرستی وزیرش «سعدالدین محمد» ساخته‌شده است.
تمام مدارس دوران صفوی در مشهد تخریب‌شده‌اند و مدرسه عباسقلی خان تنها مدرسه باقی‌مانده از آن دوران است. استادان و شاگردان بزرگی مانند حاج فاضل خراسانی، آیت‌الله میرزا حسن صالحی، آیت‌الله میرزا موسی سبزواری، سید اسماعیل بلخی و ... در این مدرسه تحصیل و تدریس نموده‌اند.
عباسقلی خان شاملو، مؤسس و واقف مدرسه، بیش از 34 سال حاکم خراسان بزرگ آن روزگار (که تا هرات افغانستان امتداد داشته) بوده، خدمات ارزشمندی انجام داده و همواره موردتوجه مردم و حکومت بوده است. عباسقلی خان شاملو 76رقبه را وقف این مدرسه نموده تا برای امور مطالعاتی و فرهنگی صرف شود و این حجم موقوفات بی‌نظیر از مشهد تا هرات رفته است. عباسقلی خان شاملو اهل دیانت و فضل و ادب بوده و اولین کلنگ احداث این مدرسه به درخواست وی توسط شخصی به زمین‌خورده که نماز صبحش قضا نشده است.
سردر این مدرسه در سال‌های اخیر در جریان توسعه حریم حرم مطهر و تعریض خیابان نواب صفوی، به‌عنوان یکی از آثار تاریخی – مذهبی، بدون تخریب شکل ظاهری به عقب کشیده شد و اکنون در حاشیه ضلع جنوبی خیابان واقع‌شده است.
ساختمان مدرسه از نوع چهار ایوانی و از آثار معماری عهد صفویه می‌باشد و بخش‌های مختلف آن با مقرنس و کاشی‌کاری و گچ‌بری‌های بسیار زیبا تزیین یافته است.
مدرسه عباسقلی خان ازجمله آثار معماری مشهد و تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی خراسان است. این مدرسه در حال حاضر یکی از مراکز حوزه علمیه مشهد به شمار می‌آید و به سبب نزدیک بودن به حرم مطهر از اهمیت ویژه برخوردار است.
عباسقلی خان که به مقام بیگلربیگی خراسان منصوب‌شده بود مدرسه علمیه عباسقلی خان را احداث می‌کند که این مدرسه کارکرد سیاسی، علمی و فرهنگی داشته است.
بعد سیاسی مدرسه عباسقلی خان درزمانی بوده است که ایران نیاز شدیدی به تربیت علمی داشته و این مدرسه در این خصوص نقش مهمی ایفا کرده است.
کتابخانه مدرسه عباسقلی خان در ۱۳۳۴ شمسی توسط سید حسن محدث تأسیس شد و کتاب‌های اولیه آن توسط فردی به مدرﺳﻪ عباسقلی خان ازجمله آﺛﺎر ﻣﻌﻤﺎری ﻣﺸﻬﺪ بوده که ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﺮاﺳﺎن است.
