یکی از بناهایی که چند صد سال است در شهر مشهد مقدس پابرجا مانده ، مقبره شیخ محمد مؤمن، معروف به گنبد سبز می باشد. بنای تاریخی گنبد سبز مشهد، در چند صد متری جنوب غربی حرم مطهر، در خیابان آخوند خراسان و در وسط میدانی با همین نام قرار گرفته است. به خاطر داشتن رنگ فیروزه ای متمایل به سبز، این بنا به نام «گنبد سبز» معروف شده است.
این آرامگاه مدفن شیخ محمد مومن عارف استرآبادی، یکی از عرفای شیعه مذهبی است که در سال ۹۰۴ هجری قمری وفات یافته و متعلق به دوره صفوی بوده و در شهر مشهد واقع شده است. همچنین این اثر در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۷۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
شیخ محمد مومن عارف استرآبادی در قرن نهم هجری می زیست. او از علمای بزرگ شیعه و هم عصر عالم گرانقدر ، شیخ حر عاملی بوده است. ایشان از علمایی بوده اند که بیشتر عمر خود را به تعلیم و تعلم روایات و سخنان معصومین و عبادت و خدمت به مردم پرداخته اند. او مدت ۳۶ سال از عمر گرانبهای خود را به تطبیق و بررسی روایات کتب اربعه شیعه گذراند که این امر نشان دهنده ارادت ایشان به تبعیت از معصومین علیه السلام می باشد.
بقعه گنبد سبز مشهد، پیش از این با نمای ساده در بدنه و گنبد، در میان قبرستانی از دوره صفویه به نام میر هوا قرار گرفته بود. پس از آن به وسیله دیوار کشی محصور گردید و پیرامون آن محوطه سازی صورت گرفت. با توسعه شهر مشهد و احداث خیابان ها، دیوارکشی ها و الحاقات از اطراف این بنا برداشته شد و گنبد در میدان قرار گرفت. نمای این بنا در سال ۱۳۵۳ هجری شمسی کاشی کاری شد و مرمت هایی نیز درون آن صورت گرفت. فضای داخلی گنبد سبز شامل چهار قسمت شاه نشین بوده و امتداد هر کدام از آنها به درگاه هایی منتهی می شود. در زیر گنبد بنا ، کتیبه ای با مضمون صلوات کبیره و حدیثی از پیامبر اکرم (ص) دیده می شود که در پایان آن، نام نویسنده این سطرها «نمقفه حسین بن محمد المشهدی» و تاریخ ۱۰۵۸ هجری قمری قید شده است.
پلان گنبد سبز ۸ ضلعی و دارای ۴ ایوان می باشد. علاوه بر ایوان و طاق نماها، کاشی کاری بسیار زیبای آن، جلوه خاصی به این بقعه بخشیده است. این مقبره مورد توجه و زیارت مردم محلى مشهد، خصوصا پیروان تصوف و عرفان می باشد که در سال ۱۰۳۶ ساخته و سپس در سال هاى ۱۰۵۵ تا ۱۰۵۸ تکمیل و تزیین شده است.
شرح زندگانی و کرامات شیخ محمد مومن مشهدی، در کتابی با عنوان «گنبد سبز مشهد» به قلم مهدی قربانی منتشر شده است. این کتاب به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی در یک جلد منتشر و همچنین گفته شده که این کتاب می‌تواند مرجعی معتبر برای دانشجویان تاریخ و باستان‌شناسی برای کارهای پژوهشی و علمی باشد.
