ربع رشیدی شهری کوچک بود شامل کتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالایتام، حمام، مهمانسرا، بیمارستان ، مدارس عالی، و کارگاه‌های صنعتی. فضل‌الله همدانی برای تأمین هزینه‌های این مرکز املاک فراوانی را در نقاط مختلف اعم از ایران قدیم، بخش‌هایی از عراق، افغانستان، گرجستان، ولایت روم، آذربایجان و سوریه وقف این مرکز کرد.
خواجه فضل لله همدانی که پیش از حملهٔ مغول در قلعه‌های اسماعلیه زندگی می‌کرد و پس از آن مدتی به وزارت غازان خان رسیده و منشأ خدمات فراوانی در غرب ایران و آذربایجان شد در سال ۷۱۸ هـ.ق، با دسیسه‌های سیاسی کشته شد و رَبع رشیدی هم پس از مرگ وی غارت و ویران شد. هم‌اکنون آثار ناچیزی از آن در تبریز باقی‌مانده‌است.
شاردن جهانگرد نامی فرانسوی که در سال ۱۰۸۴ ه.ق. به ایران سفر کرده بود آورده است: صد سال پیش شاه عباس کبیر دستور به تعمیر آن داد ولی شاهان دیگر صفوی توجهی بدان نکردند و دوباره ویران شد.
در زمان حکومت مغول ها در ایران سه سال پس از به قدرت رسیدن غازان‌خان، در سال ۶۹۴ قمری (۶۷۴ خورشیدی) وزیر اعظم دربار خواجه صدرالدین زنجانی به دستور غازان‌خان به قتل می‌رسد و خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی که پیش از حمله مغول در قلعه‌های اسماعیلیه زندگی می‌کرد وزیر اعظم غازان خان شد که خدمات بسیاری را برای غرب ایران و منطقه آذربایجان به ارمغان آورد، بنای ربع رشیدی از جمله یادگارهای وی است.
رشیدالدین فضل‌الله الوزیر ابن عمادالدوله ابی الخیر بن موفق‌الدوله علی همدانی در حدود سال ۶۴۸ قمری (۶۲۹ خورشیدی) در همدان و در یک خانواده پزشک یهودی متولد شد. نیای بزرگ او «موفق‌الدوله علی» یک عطار یهودی بود و به همراه خواجه نصیرالدین طوسی در دژ الموت مهمان اجباری اسماعیلیان بود و پس از یورش هلاکو به آنجا به خدمت وی درآمد. رشید الدین در سال ۷۱۸ هجری قمری بر اثر اختلافات سیاسی کشته و بعد از وی ربع رشیدی هم دچار غارت و ویران شد.
ساخت ربع رشیدی از نظر معماری مانند شهری کوچک بوده که مدرسه، مسجد، کتابخانه، مهمانسرا، حمام، دارالایتام، بیمارستان و... داشته است. خواجه رشیدالدین برای تأمین هزینه‌های ربع رشیدی املاک بسیاری را در نقاط مختلف اعم از ایران، افغانستان، گرجستان و... وقف ربع رشیدی
وقفنامه ربع رشیدی
وقفنامه ربع‌رشیدی کتابی است به خط رشیدالدین فضل‌الله همدانی که در آن به شرح و توضیح املاک وقف شده برای شهرک علمی ربع رشیدی در تبریز و شرح وضعیت و چگونگی اداره آن پرداخته‌است. بر اصالت این نسخه علما، دانشمندان و دیوانیان زیادی از جمله علامه حلی (۶۴۸- ۷۲۶ ق) گواهی داده‌اند.
تنها یک نسخه از این اثر موجود است که در سال 1348 از بازماندگان حاجی ذکاء‌الدوله سراجمیر توسط انجمن آثار ملی ایران خریداری و به کتابخانه تبریز اهدا شد. این اثر توسط کتابخانه ملی ایران در سال ۱۳۸۶ به سازمان یونسکو معرفی و بعنوان اولین اثر ایرانی در حافظه جهانی یونسکو ثبت شد. این اثر توسط استاد مجتبی مینوی تصحیح و منتشر گردیده‌است.
